Όταν το 1970 μια ομάδα συμπαροίκων ιδρύσαμε τον Ελληνικό Εκπολιτιστικό Σύνδεσμο Μελβούρνης – αργότερα μετονομάσθηκε σε Ελληνο-Αυστραλιανό Πολιτιστικό Σύνδεσμο Μελβούρνης – η ελληνική παροικία της Μελβούρνης βρισκόταν στο απόγειό της από πλευράς δυναμισμού και σφριγηλότητας των μελών της.

Οι ομογενείς που είχαν έρθει με τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα των δεκαετιών του 1950 και 1960 είχαν ριχτεί με ζήλο στη δημιουργία παροικιακών συλλογικών φορέων, για να μπορούν οι ίδιοι, και τα παιδιά τους, να περνούν τις ώρες της σχόλης τους σε οικεία περιβάλλοντα, αφού νωπές ήταν ακόμη οι μνήμες από τη γενέτειρα.

Μέσα σε λίγα χρόνια στη Μελβούρνη έκαναν την εμφάνισή τους διάφοροι συλλογικοί φορείς, όπως κοινότητες, σωματεία, σύλλογοι, αδελφότητες, ομοσπονδίες, συνομοσπονδίες, κ.ά.

Σημαντικός ο ρόλος όλων αυτών των συλλογικών φορέων. Όμως, σχεδόν όλοι, ήταν περιχαρακωμένοι σε γεωγραφικά, συντεχνιακά ή ιδεολογικά όρια, χωρίς ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους.

Μέσα σε αυτό το κλίμα είχε ωριμάσει η σκέψη για τη σύσταση ενός πολιτιστικού φορέα, με παμπαροικιακή εμβέλεια, για μια συντονισμένη προσέγγιση σε θέματα που άπτονταν της πολιτιστικής μας παράδοσης και των ελληνικών γραμμάτων.

Η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία ενός τέτοιου φορέα ξεκίνησε το 1963 από μια συντροφιά που απαρτιζόταν από άτομα που τα συνέδεε η αγάπη τους για τα ελληνικά γράμματα, και η ανάγκη που ένιωθαν για τη δημιουργία μιας ελληνο-αυστραλιανής λογοτεχνίας. Τον πρώτο πυρήνα αποτέλεσαν ο Κωνσταντίνος Αλεξάντερ – Μαλαξός, (φιλόσοφος, γλωσσομαθής, και ο «Νέστορας» της παρέας), ο Νίκος Νινολάκης, ο Κυριάκος Αμανατίδης, η Ντίνα Αμανατίδου, ο Γιώργος Ρούφας, ο Βασίλης Αλεξόπουλος, και ο Σπύρος Λούτας. Το 1964 η ομάδα πλαισιώθηκε και από νεοαφιχθέντα από την Ελλάδα μέλη της παροικίας, όπως ο Χρήστος Φίφης, η Ελένη Φραγκούλη – μετέπειτα Νίκα – , κ.ά.

ΣΕΛΑΣ (Σύλλογος Ελλήνων Λογοτεχνών Αυστραλιανής Συμπολιτείας) ονομάστηκε ο φορέας που συνέστησε η παραπάνω ομάδα ομογενών της Μελβούρνης, ο οποίος άρχισε να δραστηριοποιείται στο χώρο των γραμμάτων. Η επιστροφή όμως του Κ. Αλεξάντερ – Μαλαξού στην Ελλάδα, και οι επαγγελματικές δεσμεύσεις και σπουδές κάποιων άλλων μελών, υπήρξαν οι λόγοι που ο ΣΕΛΑΣ δεν προχώρησε στην υλοποίηση των οραμάτων του.

Ώσπου έφτασε το «πλήρωμα» του χρόνου, που πρώην μέλη του ΣΕΛΑΣ, και άλλοι ομογενείς με παρόμοια ενδιαφέροντα, συνήλθαν σε συνάντηση στο οίκημα της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτωρίας τον Μάιο του 1970, και μετά από συζήτηση αποφάσισαν να προβούν στην ίδρυση του Ελληνικού Εκπολιτιστικού Συνδέσμου Μελβούρνης (ΕΑΠΣΜ), ο οποίος μετά από λίγα χρόνια μετονομάστηκε σε Ελληνο-Αυστραλιανό Πολιτιστικό Σύνδεσμο Μελβούρνης.

Στο τεύχος 27 του περιοδικού Αντίποδες, ο Πλούταρχος Δεληγιάννης, με ευκαιρία τα 20 χρόνια του Πολιτιστικού Συνδέσμου, αναφέρεται στο ιστορικό της ίδρυσης του Συνδέσμου, και δίνει τα ονόματα κάποιων από τα ιδρυτικά του μέλη.

Οι βασικοί σκοποί του ΕΑΠΣΜ, όπως διατυπώθηκαν στο πρώτο Καταστατικό του, και διευρύνθηκαν σε μετέπειτα τροποποιήσεις του, είναι οι ακόλουθοι:

• Η ενθάρρυνση και προβολή της ελληνο-αυστραλιανής λογοτεχνίας.
• Η διατήρηση, και καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας.
• Η διατήρηση της ελληνικής πνευματικής και πολιτιστικής παράδοσης, και η προβολή τους στην ευρύτερη πολυπολιτισμική κοινωνία της Αυστραλίας.
• Να ενθαρρύνει και να διοργανώνει πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, και να συνεργάζεται με άλλους ομογενειακούς φορείς για την επίτευξη των σκοπών του.
• Να καλλιεργεί καλές σχέσεις με παρεμφερείς οργανώσεις άλλων εθνοτικών ομάδων.

Από την ίδρυσή του, ο ΕΑΠΣΜ τάχθηκε υπέρ της δημοτικής γλώσσας, όταν στην Ελλάδα η χούντα των Συνταγματαρχών είχε επιβάλει την καθαρεύουσα ως γλώσσα των κρατικών υπηρεσιών και των σχολείων.

Πρωτοποριακή ήταν η απόφαση του ΕΑΠΣΜ το 1979 να υιοθετήσει την μονοτονική γραφή για τη σύνταξη των Αντιποδικών (το κύριο άρθρο του περιοδικού Αντίποδες), όπως την είχε διαμορφώσει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, δύο χρόνια πριν από την καθιέρωσή της το 1981 από το επίσημο ελληνικό κράτος.

Κυριάκος Αμανατίδης
Επίτιμος Πρόεδρος